13-نظم

دستور ویژه آن حضرت درباره رعایت نظم در مدیریت فرازی از عهدنامه مالک اشتر است که امام فرمودند:

کار هر روز را در همان روز انجام ده زیرا هر روزی کاری مخصوص به خود دارد.

14-تعهد در برابر هدف

امام علی (ع) می فرماید:

کسی که در طریق یک هدف نباشد حیله های دیگران او را شکست می دهد.

در جای دیگر می فرماید:

جان خویش را در راه این مسؤولیت که خداوند بر عهده تو نهاده است نثار کن.

15. توانایی شناخت خویشتن

امام علی (ع) می فرماید :

خدا رحمت کند کسی را که از خود شناخت دارد و قدر خود را می شناسد و پا را از گلیم خود بیرون نمی گذارد .

دانا کسی است که قدر خود را بشناسد ، و در نادانی مرد همین بس که ارزش خویش را نشناسد .

16. آگاهی از تحولات اجتماعی

امام می فرماید :

به خدا سوگند ، از اخبار و تحولات جاری کشور بی اطلاع نسیتم تا مرا غافلگیر کنند ( چون کفتار نیستم که ضربات آرام و ملایم بر در لانه اش ، او را بخوابانند و ناگهان به دامش اندازند )؛ من به طور کامل مراقب مخالفان هستم .

17- آشنایی به تکلیف

امام علی (ع) می فرماید :

به خدا سوگند ( در انجام دادن تکلیف در امر حکومت ) اگر هفت اقلیم را با آن چه در زیر آسمان ها است به من دهنهد تا خدا را نا فرمانی کرده و پوست جوی را از مورچه ای با ناروا گیرم ، چنین نخواهیم کرد .

18- پاک سازی محیط از چاپلوسان

امام می فرماید :

به طور حتم ، کسی سزاروار آقایی است که چاپلوسی نکند و مورد حمله و مغرور طمع واقع نشود .

ستودن بیش از آن چه سزاوار است ، نوعی چاپلوسی ، و کم تر از آن درماندگی یا حسادت است .

گاهی مردم ، ستودن افرادی را برای کار و تلاش روا می دارند ؛ اما من از شما می خواهم که مرا به سخنان زیبای خود ستایش نکنید تا از عهدة وظایفی که در برابر خدا و شما دارم ، برآیم .

19- رفتار ملایم

امام علی (ع) می فرماید:

محبت و لطف بر رعیت را در قلب خود جای ده و برآنان درنده ای خونخوار مباش که خوردن آن ها را مغتنم شماری .

رفق و مدارا سختی ها را آسان می کند .

20. انتقاد پذیری

حضرت علی (ع) در اهمیت انتقادپزیری مدیر و زمانداری جامعه می فرماید :

برخوردت با گارگزاران ، به گونه ای باشد که جرات داشته باشند عیوب تو را یادآوری شوند .

امام یادآور می شود که انتقاد باید از روی خیر خواهی باشد ، نه قصد برتری جویی ؛ چرا که انتقاد با عیبجویی فرق دارد ، و عیبجویان فقط درصد تضعیف هستند . حضرت می فرماید :

از رعیت ، آنان را که عیبجوترند ، از خود دور کن .

21.رعایت اعتدال در امور

مردم با هم پیمانند ، پس در رفتار با آنان نرمی و درشتی را با هم آمیز و رفتاری متعدل را در نزدیک کردن و دور کردن مراعات کن .

حضرت در کلامی دیگر می فرماید :

نادان همیشه تندر یا کندرو است .

22. تشویق و تنبیه

خداوند متعال می فرماید :

انا ارسلناک بالحق بشیراً و نذیراً 

ما تو را به حق برای بشارت و بیم فرستادیم .

حضرت علی (ع) می فرماید :

مبادا نیکوکار و بدکردار نزد تو مساوی باشند ؛ زیرا در این صورت ، نیکوکاران و بدکاران ، به بدی تشویق می شوند . هر یک از ایشان را به آن چه گزیده است ، جزا ده .

با پاداش دادن به نیکوکار ، بدکار را بیازار .

23. حفظ اسرار

امام علی (ع) می فرماید :

پیروزی در سایه دور اندیشی ، و دور اندیشی در سایه تفکر و تفکر در سایه حفظ اسرار حاصل می شوند .

24. آینده نگری

مدیری که بر مسند مدیریت نشسته ،‌نباید خود را از نگرش به آینده جدا سازد ، همانگونه که از گذشته نباید غفلت کند ، چون تنها زمانی می تواند در مسیر حرکت با شتاب بیش تر ، اشتباه و خسارت کم تر ،‌روح آرام تر و امید فراوان تر ،به کام یابی و پیروزی دست یابد که آینده را شناخته و برای هر لحظه اش برنامه و آهنگی مناسب را آماده کرده باشد .

امام علی (ع) می فرماید :

چشم دل انسان خردمند ( آینده نگر ) پایان کارش را می بیند و نشیب و فراز خویش را می شناسد ، خردمند ترین مردم کسی است که در عاقبت کارها پیش تر بنگرد .

عاقبت اندیشی پیش از شروع کار ، تو را از پشیمانی در امان می دارد.

اصول مدیرت از دیدگاه امیر مومنان  علی (ع)

امروز بیش تر صاحب نظران بر این باورند که هیچ امری در زندگی انسان برای پیشبرد اهداف او نمی تواند مهم تر و موثر تر از مدیریت و رهبری باشد . انسان پس از پیمودن مسیرهای پرفراز و نشیب و طاقت فرسا ، به اصول و مبانی در مدیریت دست یافته که نتیجه آن دگرگونی چهره جهان است

استاد مطهری مدیریت را این گونه تعریف می کند :

مدیریت انسان ها عبارت است از فن بهتر بسیج کردن و بهتر سامان دادن و بهتر سازمان دادن و بهتر کنترل کردن نیروهای انسانی و به کاربردن آن ها .

امیر مومنان (ع) پس از از تشکیل حکومت ، رسالت عمده امام و حاکم در جامعه اسلامی را تعیین کرد و فرمود :

خدایا ، تو آگاه باش که آن چه انجام داده ام برای سلطنت و به چنگ آوردن ثروت های پست دنیایی نبوده بلکه تمام کوشش ها برای این بوده است که دین تو را در سطح جامعه مطرح کنم به اصطلاحات اجتماعی در شهر ها بپردازیم تا بندگان ستم دیده ات را ایمنی فراهم آید وقوانین (حدود) را که رها گشته دوباره استوار و پا برجا سازم.

جایگاه مدیر در جامعهء اسلامی

امام علی(ع) می فرماید:

موقعیت رهبر و فرمانده همانند موضع و نقش نخ تسبیح است که دانه ها را به هم پیوند می دهد.وقتی رشته پاره شد دانه ها پراکنده می شوند و بدون نتیجه خواهند ماند و هیچ گاه در کنار یکدیگر جمع نخواهند شد.

آری در مدیریت مورد نظر امام علی(ع) مدیر باید بر اساس مسوولیت و وظیفه عمل کند و همچنین باید گفتار و رفتارش با هم یکی باشد و از سر هوا و هوس ادارهء امور را به عهده نگیرد چنان که فرموده است:

حکومت بر اساس هوا پرستی آبی گندیده و لقمه ای گلوگیر است.

مدیریت و حکم رانی برای تو طعمه نیست; بلکه بر گردنت امانتی است وکسی که از تو بالاتر است از تو خواسته که نگهبان آن باشی و وظیفه نداری در کار مردم با خواستهء شخصی خودت عمل کنی یا بدون ملاک معتبر و فرمان قانونی به کار بزرگی دست بزنی...

اصول مدیریت از دیدگاه امام علی(ع)

1.     صبر و تحمل

برد باری مهم ترین رکن مدیریت وسیاست است.

2.    صداقت

یا ایها الذین امنوا الله و کونوا مع الصادقین:

ای اهل ایمان خدا ترس بوده و همراه با راستگویان باشید.

3.   امانت داری

حضرت موسی (ع) وقتی خواست برای حضرت شعیب(ع) عهده دار کاری شود دختر حضرت شعیب(ع) درباره او به پدر چنین گفت:

پدر این جوان را برای خدمت اجیر کن زیرا بهترین کار گزار کسی است که در کارش توانمند و امین باشد.

4-آگاهی و تخصص

امام علی (ع) می فرمایند:

ای مردم همانا سزاوار ترین فرد به این امر]خلافت ومدیریت[کسی است که دراجرای امور تواناترین و در فهم مسائل داناترین به فرمان خداوند باشد.

5-پرهیزگاری

پرهیزگاری عامل بازدارنده از خطا ومصونیت از لغزش به شمار می رود و از شرایط مهم مدیریت و زمامداری در نظرگاه امیرمؤمنان (ع) است.

هرکس به دامن تقوا چنگ زند سختی ها و شدایدی که به او نردیک شوند از او دور گشته و کارهایی که بر ذائقه او تلخ آمدند شیرین می گردند و موج های متراکمی که میخواهند اورا به کام خود بکشند از جلوی او کنار رفته و امور مشقت آفرین بر او آسان می شود.

6-عدالت

امام علی (ع) می فرمایند:

برترین روشنی چشم والیان برقراری عدل در مملکت است.

7-دوری از بد رفتاری 

امام می فرماید:

بد رفتاری عادت زمامداران است(مدیران جامعه)است.

8-مهربانی

امیرمؤمنان(ع) در این باره می فرماید:

مهم ترین رکن سیاست مهربانی است.

امام علی (ع) در عهدنامه مالک اشتر بر این نکته تاکید فراوان دارند که:

مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده و با همه دوست و مهربان باش.

-         9- برخورد منصفانه با فرودستان

امام علی (ع) می فرماید:

حاکم اسلامی پایدار الهی در زمین است.

حضرت درباره برخورد منصفانه مدیر می فرماید:

با آنان فروتن و نرمخو و همواره گشاده رو باش و به همگان به یک چشم بنگر خواه به گوشه چشم نگری و خواه به آنان خیره شوی.

10-توجه به وضع معیشتی کارکنان

امیر مؤمنان (ع)در این باره می فرمایند:

در وضع معیشتی آنان گشایشی پدید آور زیرا این روش آنان را در اصلاح خود نیرو بخشیده و برای پاک سازی خود تشویق می کند و آنان را از دست درازی به اموالی که در اختیار دارند بی نیاز می سازد.

11-مصمم بودن در اجرا

12-توانایی انسجام دهی و حفظ جامعه

امام علی (ع) می فرماید:

باید از تفرقه پرهیز کرد چه این که افراد تک رو و جدا شده دستخوش امیال شیطانی می شوند همان طور که گوسفند تک افتاده طعمه گرگ می شود .