7- بیان رمز و راز نماز و آثار

اسلام در دستورهای عبادی خود که اصولاً بر «تعبّد» و «تسلیم» مبتنی است به عنصر دانش و بینش و بصیرت اهتمام می‌ورزد. مسلمانی که وظیفه دارد در هر شبانه روز پنج بار ، عبادت بزرگی همچون نماز را به جا آورد ، باید رمز و راز آن را بداند. پرسشی که برای بسیاری از مردم و به ویژه جوانان و نوجوانان ما مطرح می‌شود این است که «چرا باید نماز بخوانیم؟»

قرآن کریم به این پرسش با عباراتی کوتاه امّا پر محتوا ، پاسخ‌های گوناگونی داده است. در جایی می‌فرماید:

«و أقم الصلوه لذکری»
«نماز را برای آن که به یاد من باشی بپا دار».

نماز ذکر و یاد خداست ، باید آثار سازنده ذکر خدا و عواقب رویگردانی از آن را برای جوانان روشن سازیم. اگر درباره یاد خداوند تنها این آیه وجود داشت که می‌فرماید:
فاذکرونی أذکرکم[8] «پس مرا یاد کنید تا شما را یاد نمایم».
کافی بود تا جان مشتاقان بسوزد ، امّا ما که استعداد این شوق را نداریم چه بسا بتوانیم با آیات دیگری از قرآن مجید آثار ارزنده ذکر و یاد خدا را تصور کنیم. هر انسانی آرامش و سکون را دوست می‌دارد و از اضطراب و دغدغه و نگرانی بیزار است; قرآن می‌فرماید: ذکر خدا مایه آرامش دلهاست ، ألا بذکر الله تطمئن القلوب[9] هر انسانی وسعت زندگی و روانی آن را دوست دارد و از فشار و سختی رویگردان است. قرآن می‌فرماید: محصول رویگردانی از یاد خدا ، زندگی همراه با فشار و سختی و نابینایی و بی‌بصیرتی در دنیا و آخرت و همنشینی با شیطان است.    
و من أعرض عن ذکری فأن له معیشه ضنکا و نحشره یوم القیامه أعمی[10]  
و من یعش عن ذکر الرحمان نُقَیض له شیطانا فهوله قرین[11]  
پس اولین آموزش قرآن به ما درباره نماز این است که نماز ذکر و یاد خداست ، ذکری که این همه آثار و فواید سازنده را در پی دارد.
حال اگر کسانی از درک لذّت یاد خدا و لذّت این که خدا به یاد ذاکران و نمازگزاران است عاجزند; می‌توانیم آثار سازنده و ملموس‌تر نماز را برای آنان تشریح کنیم تا به این فریضه الهی جذب شوند. همه ما دارای بدی هایی در عرصه فکر و عمل و رفتار هستیم و دوست داریم آنها را از وجود خود بزداییم و از کارنامه مان محو نماییم. نماز آن حسنه ایست که بدی‌ها را می‌زداید و وجود انسان را از کاستی می‌رهاند.
و أقم الصّلوه طرفی النهار و زلفا من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکری للذاکرین [12]  
بر پایه حدیثی از امیر المؤمنین (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این آیه امید بخش‌ترین آیه‌های کتاب آسمانی است [13] هر چند فهم این آموزش قرآنی نیز به مختصر بیداری و هوشیاری نیاز دارد; که: ذلک ذکری للذاکرین.
اگر خدای ناکرده قدری خودبین باشیم و بدی‌ها و نقایص خود را انکار کنیم دست کم باید اعتراف نماییم که چون انسانیم در معرض آلوده شدن به بدی‌ها و پلیدی‌ها هستیم. آیا در مقابل خطر آلودگی به پاد زهری که سلامتی ما را تضمین کند ، نیاز نداریم؟ قرآن می‌فرماید: آن پاد زهر همانا نماز است.    
ان الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر[14]   
بشارت به بهشت برین و نعمت‌های والایی که در سرای دیگر نصیب نماز گزاران می‌شود ، زمینه مناسبی است تا شوق و رغبت به نماز فزونی یابد.   
الذین هم علی صلاتهم دائمون... اولئک فی جنات مکرمون[15]  
بسیاری به بهشت راه می‌یابند امّا نماز گزاران در بهشت عزیز و محترمند.

«اهمّیّت ترویج نماز»

نماز خواندن یک امر واجب است از این رو وظیفه ی هر شخصی است که در ترویج این فریضه ی الهی بکوشد .

ترویج این امر الهی در جامعه باید از سنین کودکی شروع شده و در نوجوانی و جوانی به بالا ترین حد خود برسد ، زیرا روحیه ی کودکان بسیار لطیف و انعطاف پذیر بوده وشخصیت اولیه ی انسان ها در این دوره شکل میگیرد ، در نتیجه توصیه هایمان را زودتر میپذیرند ، همچنین نباید اجازه داد که دیگران قبل از ما روح کودکان را با افکارفاسد خویش سیاه کرده و در آینده از دین منحرفشان نمایند.

میدانیم که شخصیت انسان در نوجوانی شکل گرفته و تا آخر عمر ثابت میماند پس نماز خواندن را در این سنین باید بسیار جدی گرفت ! چون اگر در این امر سستی شود فرد به نماز خواندن عادت نکرده و آن را فراموش میکند و در آینده که دارای فرزند میشود ممکن است کودکانش نیز به سرنوشت وی دچار گردند چون والدین به این امر توجه ندارند و در خوانواده نقش نماز کمرنگ است .

دانستیم که ترویج نماز از اهمّیّت زیادی برخوردار است به خصوص در سنین کودکی ،نوجوانی و جوانی که افراد بیشتر در مهدها،مدارس و مراکز آموزش عالی به سرمیبرند.پس این مؤسّسات بیشترین نقش را در این امر دارند.

در مهدهای کودک مربّی ها باید با کارهای جذّاب بچّه ها را با خداوند آشنا نموده و ازمهربانی و صفات دیگر خدا با آنان صحبت بکنند،مثلا برایشان درمورد خدا شعر بخوانندو غیره.در مدارس نیز باید نمازخانه تاسیس شده و نماز به صورت پر شکوهی برگزارگردد و مسئولین هم در این امر شرکت نمایند،در دانشگاه ها هم باید به این نحو  عمل شود.

علاوه بر این مراکز،خانواده ها هم نقش مهمّی در ترویج نماز دارند،مثلا مادر و پدر اگر در اوّل وقت نماز بخوانند و دلیل این کارشان را برای فرزندانشان توضیح دهند بچّه ها هم از آنها می آموزند که نمازشان را در اوّل وقت بخوانند.

والدین باید کودکانشان را از اولین سالهای زندگی به نماز خواندن تشویق نمایند که این تشویق میتواند لفظی(مثلا آفرین دختر یا پسر خوبم)یا عملی(مثل خریدن جایزه یا بردنشان به اماکن تفریحی)باشد.

این نکته باید همیشه مورد توجّه والدین قرار گیرد که روی دوستان فرزندشان بایدحساسیّت زیادی به خرج دهند زیرا در بسیاری از مواقع مشاهده شده که دوستان ناباب موجب دوری افراد از نماز و دین و در نتیجه خداوند شده اند!پس نباید اجازه  دهیم که دیگران مانع سعادت فرزندانمان شوند.

{والدین میتوانند با تهیّه کردن کتب گوناگون درمورد نماز کودکان را بیشتر با نماز آشنا  کنند.}

مزاحم دانستن نماز براى کارهاى شخصى

برخى چون در وقت نماز مشغول کارها و اعمال شخصى خود هستند فرصت اینکه نماز را در اوّل وقت آن اقامه کنند ندارند و وقتى که فرصتهاى اوّلیه براى اقامه و برپایى نماز از دست برود تدریجاً بعد از استراحت چون دوباره مشغول فعالیت میشوند اقامه نماز را مانعى براى انجام کارهاى خود میدانند. البته خواهیم گفت که این عامل به بهانه شبیهتر است تا یک علت براى ترک یا بی توجهى به نماز.

روش‌های درمان آسیب اجتماعی نمازگریزی ، همان شیوه‌ها و روش‌های تعلیم و تربیت اسلامی است که می‌تواند با دادن بینش و جهان‌بینی توحیدی ، انسان آگاه ، مؤمن ، متعادل و پایبند به نماز تربیت نماید. علاوه بر تعمیق و گسترش شناخت و باروهای دینی استفاده از شیوه‌های مناسب برای دعوت به نماز نیز در درمان آسیب اجتماعی نمازگریزی مفید است. و حتی به تعبیر دقیق‌تر ـ امروزه بیش از آن‌که نیازمند دانش باشیم ، نیازمند روش و منش مناسب برای تربیت مذهبی و ترویج فرهنگ نماز در جامعه هستیم ـ طرّاحی روش‌های نو ، شیوه‌های جذاب ، ساده و قابل انطباق با روحیه کودک و نوجوان ضرورت فرهنگ‌سازی دینی و راه درمان آسیب اجتماعی نمازگریزی است.